‘Wapengekletter’ expositie Axel van der Kraan in het Kröller-Müller Museum

Als dank voor een genereuze schenking van de kunstenaar Axel van der Kraan (Rotterdam, 1949) toont het Kröller-Müller Museum zijn sculpturaal werk. De presentatie bestaat grotendeels uit installaties van strijders (ridders en soldaten) en wapentuig van na 1985. Van der Kraan werkte veelal samen met zijn vrouw, kunstenaar en fotograaf Helena van der Kraan (Praag 1940 - Rotterdam 2020). De tentoonstelling is te zien van 23 april tot en met 25 augustus 2024.

Van der Kraan heeft een weinig optimistische kijk op de mens en de beschaving. Hij is gefascineerd door macht en bureaucratie en het absurde van routines en regels die de mens soms meer lijken te onderdrukken dan te helpen. De kunstenaar ziet de wereld als een ‘ongericht, absurd en doelloos strijdtoneel’. De strijder symboliseert voor Van der Kraan daarom niet zozeer een heroïsch als wel een meer tragisch figuur. Hij verwijst naar de beeldspraak van een gevallen ridder die – als deze niet hoog torenend en onoverwinnelijk op zijn paard zit – niets meer is dan een hoop schroot op de grond, machteloos in zijn harnas. De strijder kan, zoals in het geval van de soldatenkoppen, angst inboezemen, maar kan ook een grotesk of lachwekkend ‘Don Quichot-achtig’ figuur zijn.

De sculpturen van Van der Kraan kenmerken zich door een grote mate van inventiviteit in de constructie en het materiaalgebruik. We zien in zijn constructies de vrijheid van installaties die eind jaren zestig/ begin jaren zeventig tot stand kwamen. Zoals bij de werken van kunstenaar Marinus Boezem (Leerdam, 1934) of de grensverleggende tentoonstelling Sonsbeek buiten de perken (1971). Bij Van der Kraan uit dit zich in de vreugde van het knutselen. Uit afgedankte huishoudelijke apparaten en machines maakt hij nieuwe herkenbare beelden. Zo wordt een afvalemmer het lijf van een soldaat en een spoelbak de geschutskoepel van een tank. ‘Het ging mij er om de beeldende kunst te laten ingrijpen in de wereld van de alledaagse objecten.’ Aanvankelijk maakte Van der Kraan zijn sculpturen grotendeels van hout, maar na 1985 bestaan ze veelal uit metaal. Deze zogenaamde ‘ijzerwerken’ zijn veelal vereenvoudigde, figuratieve beelden. Bovendien speelt de kunstenaar met schaal. Soms komen de afmetingen overeen met dat van een schaalmodel, een andere keer zijn de sculpturen meer dan levensgroot. Hierdoor oogt het sculpturale werk soms grotesk.

De ‘ijzerwerken’ met hun thematiek van wapens en strijdkracht verbeelden onze eigen kwetsbare leefwereld die bedreigd wordt door oorlogen en machtsmisbruik. Desalniettemin is er door de constructie, de ironie en de verbazing waarmee Van der Kraan naar macht kijkt ook een lichte toon te vinden. Dit maakt zijn beelden dragelijk. Enerzijds legt zijn werk het menselijk gedrag bloot en doet het ons beseffen dat we slechts pionnen zijn op het wereldtoneel. Anderzijds realiseren we ons dat de ontmaskering van de macht, kracht kan geven ons te verzetten.

Te zien in het Kröller-Müller Museum in Otterlo t/m 25 augustus 2024

Bekijk het interview met Benno Tempel, directeur van het Kröller-Müller Museum, over de expositie van Axel van der Kraan

Producent Ede.Nieuws.nl Chris Ouboter